Dugoročni razvoj sportista

Dugoročni razvoj sportista (Long Term Athlete Development (LTAD)) predstavlja projekat stvoren na osnovu dugogodišnjeg rada mnogih sportskih stručnjaka širom sveta u cilju stvaranja vrhunskog sportskog rezultata.
U životu svake mlade osobe postoje periodi tokom kojih efekti trenažnog procesa mogu biti maksimalno implementirani u razvoj sportiste. Na osnovu toga nastao je model dugoročnog razvoja sportiste koji podrazumeva kasnu specijalizaciju i sastoji se iz sledećih faza:
Faza 1 – Početak
Upoznavanje deteta sa sportom – do 5 – 6. godine starosti. Tokom ove faze roditelj ima najveću ulogu u radu sa detetom.
Faza 2 – Osnove
U ovu fazu uklapaju se dečaci od 6 do 9 godina starosti i devojčice uzrasta od 5 do 8 godina. Osnovni cilj ove faze je razvoj fizičkih kapaciteta sportiste i osnovnih motoričkih sposobnosti zbog čega se uključuju sledeći elementi:
  • Posvećenost sportu što je više moguće bez ugrožavanja ostalih elemenata života i odrastanja deteta.
  • Brzina, snaga i izdržljivost se razvijaju uz pomoć zanimljivih igara i vežbi.
  • Upoznavanje sa elementima, pravilima i etikom u sportu.
  • Trening snage koji uključuje samo sopstvenu telesnu težinu, medicinske i Švajcarske lopte.
  • Struktuirani treninzi bez periodizacije

Tokom ove faze dolazi i do kritičnog perioda za razvoj brzine. Svakako, vežbe za razvoj brzine trebaju biti uključene kroz igru i svako ponavljanje ne bi trebalo trajati duže od 5 sekundi.

Faza 3 – Učenje treniranja
Ova faza traje od 9. do 12. godine kod dečaka i od 8. do 11. godine kod devojčica. Osnovni elementi faze br. 3:
  • Nastavak razvoja osnovnih motoričkih sposobnosti.
  • Učenje i usavršavanje tehnike
  • Nastavak razvoja snage, brzine i izdržljivosti, uključivanje treninga fleksibilnosti.
  • Stvaranje svesti o zagrevanju, istezanju, hidrataciji, ishrani, oporavku, relaksaciji, fokusu i dr.
Faza 4 – Treniranje zbog treninga
Ova faza je odgovarajuća za dečake do 16 godina i devojčice do 15 godina starosti. Fokus tokom ove faze treba da bude na razvoju ukupnih fizičkih kapaciteta (fokus na aerobni trening) .
  • Razvoj aerobne baze.
  • Nadogradnja treninga snage.
  • Kompletiranje učenja o istezanju, ishrani, hidrataciji, mentalnoj pripremi…
  • Stvaranje rutine pre takmičenja, tokom takmičenja i nakon takmičenja.
  • Ozbiljan rad na treningu fleksibilnosti zbog mogućeg ubrzanog rasta kostiju u ovom periodu.
Faza 5 – Treniranje zbog takmičenja
Ova faza traje do 18. godine kod dečaka i do 17. godine kod devojčica kada fizički pripremljenost mora da bude na vrhunskom nivou baš kao i specifične sposobnosti datog sporta kako na treningu tako i na takmičenju. Tokom ovog perioda 50% treninga mora biti fokusirano na razvoj tehničkih i taktičkih veština kao i na održavanje i dalji razvoj osnovnih sposobnosti sportiste, dok drugih 50% treninga mora biti fokusirano na takmičenje i specifičan trening. Osnovni elementi ove faze:
  • Stvaranje specifičnih veština za takmičenje tokom treninga koji simulira takmičarsku sredinu.
  • U ovom periodu program stvaranja i održavanja fizičke pripreme, programa oporavka, ishrane, psihološke pripreme, razvoja tehnike mora biti pod maksimalnom individualizacijom za svakog sportistu.
  • Periodizacija u ovom periodu igra veliku ulogu.
Faza 6 – Treniranje zbog rezultata
Tek tokom ove faze u fokus se stavlja REZULTAT. Za momke posle 18. godine, a za devojke posle 17. godine. U ovoj fazi je maksimalizovana fizička pripremljenost, a specifične veštine su na vrhunskom nivou ali se i dalje usavršavaju. Osnovni elementi faze 6:
  • Maksimalni fokus sa treninga je prebačen na takmičenje.
  • Sportista trenira samo za određeno takmičenje kome je sve podređeno.
  • Visok trenažni intenzitet kao i obim sa obaveznim prelomnim tačkama kako bi se izbegla pretreniranost koja je česta pojava u ovoj fazi zbog loše periodizacije i neadekvatnog praćenja stanja sportiste.
Faza 7 – Aktivan život
Ova faza započinje kada sportista prestane sa profesionalnim bavljenjem sportom. Tada je neophodno da sportista ostane aktivan kako bi zadržao dobre navike i visok nivo dobrog zdravstvenog stanja. Profesionalni sportisti u ovoj fazi uglavnom ostaju u sportu kao treneri, stručnjaci, vođe timova i klubova i drugi sportski radnici.
Praćenje LTAD-a je ključ uspeha u sportu. Često dolazi do narušavanja procesa koji dovodi do maksimalnih rezultata iza različitih razloga a oni su najčešće neznanje i pritisak sredine. Tada dolazi do grešaka koje je veoma teško ispraviti a jedna od njih je i stvaranje šampiona u veoma ranim godinama.
Literatura
  • LANG, M. & LIGHT, R. (2010) Research Notes: Interpreting and Implementing the Long Term 
Athlete Development Model: English Swimming Coaches’ Views on the (Swimming) LTAD in Practice. 
International Journal of Sports Science and Coaching, 5 (3), p. 389-402
  • FORD, P. et al. (2011) The long-term athlete development model: Physiological evidence 
and application. Journal of sports sciences, 29 (4), p. 389-402
  • ROBERTSON, S. H. E. I. L. A. & WAY, R. (2005) Long-term athlete development. Coaches report,  
11 (3), p. 6-12.

Preporuka:

Koje vežbe će sprečiti povredu i pomoći mi da brže trčim?
Prosečna vremena na polu distanci (triatlon)
Najbolje patika za trčanje
Kada se menjaju patike za trčanje?
Djordje Agbaba
Latest posts by Djordje Agbaba (see all)