Mišićna snaga

U savremenoj teoriji sportskog treninga najčešće se govori o pet motoričkih ili motornih osobina a to su: snaga, brzina, izdržljivost, okretnost i pokretljivost. Upoznavanje njihove prirode, činjenica koje ih karakterišu i metodika njihovog usavršavanja su od velike važnosti u ukupnoj pripremi sportiste.

Motoričke osobine

Fizička priprema je samo jedna strana trenažnog procesa, deo sportskog treninga, ali je istovremeno i osnova na kojoj se dalje izgrađuje i usavršava tehnička, taktička i neki drugi aspekti pripreme. Prioritet fizičke vežbe određen je zakonitošću po kojoj se izgrađuje motorika sportiste u čijoj osnovi se nalaze motorne osobine i motorne navike i njihove uzajamne veze i uslovljenosti, u čemu se na kraju krajeva nalazi osnova razvitka celokupnog sadržaja sportske aktivnosti. Zato su i napori u savremenom treningu usmereni na usavršavanje motornih osobina kao najvažnijeg preduslova za postizanje značajnih sportskih rezultata. To i daje poseban značaj fizičkoj pripremi, čiji je glavni zadatak da te osobine razvije do najveće moguće mere. Razmatranje motornih osobina odvojeno čini se samo zato da bi se jasnije osvetlila posmatrana osobina. Inače, nijedna od navedenih osobina ne javlja se u potpuno čistom vidu, već u spoju sa još jednom ili više njih. Kada jednom vežbom delujemo na razvijanje više osobina, a to je vrlo čest slučaj u praksi, tada govorimo o kompleksnoj motornoj sposobnosti.

Snaga

Ako bi zbog bilo čega želeli da rangiramo motorne osobine, onda bez mnogo dvoumljenja možemo reći da snaga zauzima vodeće mesto jer gotovo da nema motorne osobine sa kojom ona nije u neposrednoj vezi, odnosno da se na njoj ne zasniva.

Snaga je osobina sposobnosti ljudskog organizma da savlada spoljašnji otpor ili da mu se suprostavi pomoću mišićnog naprezanja. Snagu odlikuje uzajamno dejstvo dva tela i neprekidno se menja u vremenu. Naučna istraživanja su pokazala da postoje razni vidovi snage ali se uobičajno govori o statičkoj i dinamičkoj snazi.

Karakter pokreta u sportu vrlo često zahteva ispoljavanje snage za vrlo kratko vreme. Tako ispoljena snaga naziva se eksplozivna snaga, a samo kretanje brzinsko-snažno. Ovaj vid ispoljavanja snage je veoma značajan u vrhunskom sportu.

Eksplozivna snaga

U okviru prostora snage postoji i faktor eksplozivna snaga, koja je mnogim istraživanjima izdvojena kao poseban faktor snage. Ona se ogleda u onim kretanjima u kojima se sopstveno telo premešta u prostoru ili se to čini nekim predmetima male težine, kao i u kratkim sprintevima i trčanjima sa brzom promenom pravca kretanja.

Teškoće koje se ispoljavaju u razgraničenju prostora brzine i eksplozivne snage, brojnost faktora od kojih zavisi eksplozivnost, kao i iskustvo praktičara o neophodnosti korišćenja različitih vrsta sredstava za njeno povećanje, govore o tome da eksplozivnu snagu treba i dalje proučavati.

U osnovi eksplozivna snaga se može podeliti po akcionom i po topološkom kriterijumu. Po akcionom kriterijumu podele eksplozivna snaga može biti:

1. Bez predhodne amortizacije
2. Udarnog karaktera
3. Oštrog udarnog karaktera

Po topološkom kriterijumu podele, ona se deli na :

1. Eksplozivna snaga ruku i ramenog pojasa
2. Eksplozivnu snagu nogu (opružača nogu)

Eksplozivna snaga je opšta kvalitativna karakteristika koja izdvaja pokrete koji zahtevaju ispoljavanje znatnih nervno-mišićnih naprezanja u najkraćem vremenu i niza drugih pokreta između brzine i snage i koja ocenjuju sposobnost brzine porasta radnog napora do maksimuma.

Startna snaga je karakteristika sposobnosti mišića za brzim razvojem napora u početnom momentu njihovog naprezanja.

Ubrzavajuća snaga je sposobnost mišića za brzo povećanje radnog napora u uslovima otpočinjanja njihove kontrakcije.

Faktori eksplozivne snage

Eksplozivna snaga zavisi od mnoštva faktora. Jedan od najvažnijih je nasledni faktor. Mehanizam koji reguliše eksplozivna kretnja je mehanizam za regulaciju intenziteta ekscitacije, iznad koga je mehanizam za regulaciju energije. Na eksplozivnu snagu utiču i osobine ličnosti.

Morfološke karakteristike takođe utiču na ispoljavanje eksplozivnih pokreta. Osobe sa puno telesnog masnog tkiva nisu pogodne za eksplozivne aktivnosti, kao i osobe „džinovskog“ rasta i velike telesne mase.

Na nivou mišića, eksplozivna snaga zavisi od broja aktiviranih motornih jedinica, od odnosa „brzih“ i „sporih“ mišićnih vlakana. Takođe, ispoljavanje eksplozivnih pokreta zavisi od brzine enzimskih procesa u organizmu i svih faktora koji omogućavaju brzo oslobađanje i korišćenje energije za izvođenje mišićnih kontrakcija. Koordinisano delovanje mišića sinergista takođe doprinosi efikasnijem ispoljavanju eksplozivnih pokreta, kao i umeće korišćenja spoljašnjih sila u kretanjima za koja je potrebna eksplozivna snaga. Spoljašnji činioci od kojih zavisi efekat eksplozivnih pokreta su: zagrevanje pre rada, pripremni pokreti, dopunski pokreti, koncentracija na predstojeće naprezanje, atmosferski uslovi, racionalna koncentracija u radu mišića kao i emocionalno stanje. Jake pozitivne emocije mogu u trenutku povećati energiju mišićne kontrakcije čak za četiri puta.

Režimi rada mišića – eksplozivna snaga

Za eksplozivni karakter napora, karakteristični su sledeći tipovi mišićnog naprezanja: eksplozino–izometrijski, eksplozivno–balistički i eksplozivno–reaktivno–balistički.

Eksplozivno izometrijski tip mišićnog naprezanja karakterističan je za pokrete povezane sa savlađivanjem znatnijih otpora. Osnovna karakteristika ovih pokreta je u potrebi brzog i po veličini značajnog napora, čiji se maksimum dostiže pretežno pri kraju pokreta.

Eksplozivno balistički tip mišićnog naprezanja karakterističan je za pokrete u kojima je krajnji napor povezan sa relativno malim opterećenjem. U ovim slučajevima kretna snaga brzo dostiže svoj maksimum u početku i u sredini radne amplitude i potom počinje da se smanjuje sa povećanjem naprezanja ovaj tip mišićnog naprezanja prelazi u eksplozivno–izometrijski.

Eksplozivno reaktivno balistički tip mišićnog naprezanja ima iste karakteristike kao ekspozivno balistički, sem režima rada mišića. Ovde je jasno označena faza predhodnog naglog opuštanja mišića, posle čega odmah zatim prelaze na savlađujći rad.